Bí mật quyền lực đất hiếm của Trung Quốc: không phải mỏ mà là tiền và trợ cấp tinh luyện

• Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tại G7 đã cảnh báo rằng Trung Quốc đang "vũ khí hóa" thế độc quyền đất hiếm – vật liệu thiết yếu cho xe điện và tên lửa dẫn đường.

• Tuy nhiên, trọng tâm không nằm ở việc khai thác quặng, mà ở năng lực tinh luyện, vốn là khâu khó, tốn kém và có biên lợi nhuận rất thấp – khiến phương Tây e ngại đầu tư nếu không có hỗ trợ tài chính công.

• Dù gọi là “đất hiếm”, 17 nguyên tố này như lanthanum, cerium, neodymium khá phổ biến. Nhưng quá trình tách từng nguyên tố phải trải qua hơn 50 bước phức tạp, gây ô nhiễm và tốn năng lượng.

• Cả thị trường đất hiếm toàn cầu năm 2024 chỉ trị giá khoảng 3,5 tỷ USD, nhỏ hơn nhiều so với thị trường đồng (300 tỷ USD), khiến giá dễ biến động mạnh. Ví dụ: NdPr đã giảm 63% từ đỉnh 2022, còn 65 USD/kg – thấp hơn ngưỡng lợi nhuận của nhà sản xuất phương Tây (140–150 USD/kg).

• Trung Quốc chiếm 91% sản lượng đất hiếm tinh luyện năm 2024, nhờ trợ cấp, lợi nhuận thấp (5,6% tại China Northern Rare Earth Group), trong khi phương Tây yêu cầu 30% trở lên.

• Ví dụ, tập đoàn MP Materials được Bộ Quốc phòng Mỹ cam kết giá sàn 110 USD/kg NdPr trong 10 năm, giúp duy trì hoạt động bất chấp thị trường biến động.

• Hàn Quốc cũng đã thành lập quỹ dự trữ khoáng sản chiến lược, còn Pháp và Nhật đầu tư 250 triệu USD cho nhà máy Caremag, dự kiến hoạt động năm 2027, cung ứng cho Stellantis.

• Vấn đề lớn hơn là quy mô: dù có các khoản trợ giá, IEA dự báo đến năm 2040, thị phần Trung Quốc vẫn còn 73%.

• Các chuyên gia đề xuất liên minh quốc tế lập giá sàn chung và thu mua dư thừa cho kho dự trữ quốc gia – giải pháp đắt đỏ nhưng cần thiết trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị leo thang.

📌 Trung Quốc giữ 91% công suất tinh luyện đất hiếm nhờ trợ cấp và chấp nhận lợi nhuận thấp, trong khi phương Tây không thể cạnh tranh nếu không có vốn công và bảo lãnh giá. Với giá NdPr chỉ 65 USD/kg, thấp hơn nhiều ngưỡng có lãi, Mỹ và EU đang tài trợ mạnh cho các dự án nội địa. Nhưng nếu không hợp tác quốc tế và tạo cơ chế giá sàn lâu dài, Trung Quốc vẫn giữ thế chủ đạo đến năm 2040.

https://www.reuters.com/commentary/breakingviews/chinas-tightest-rare-earths-headlock-is-financial-2025-07-17/