Trung Quốc kiểm soát gần như toàn bộ chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu, đặc biệt là các nguyên tố trung và nhẹ như lanthanum, samarium… nhưng phải trả giá bằng thảm họa môi trường kéo dài hàng thập kỷ.
Tại Baotou (Nội Mông), chất thải từ khai thác và tinh luyện đất hiếm và sắt đã được xả vào đập nhân tạo Weikuang rộng 10 km² từ những năm 1950 – không có lớp chống thấm như tiêu chuẩn phương Tây từ thập niên 1970.
Bụi độc chứa chì, cadmium, thorium phóng xạ phát tán vào không khí vào mùa khô; mùa mưa, chất độc thẩm thấu xuống mạch nước ngầm. Cộng đồng dân cư gần đó từng bị phát hiện có tỷ lệ cao các vấn đề phát triển trí tuệ và độc tố trong nước tiểu trẻ em.
Nhiều khu vực đồng cỏ từng bị cấm chăn thả do gia súc chết hàng loạt bởi bụi đất hiếm – nhưng gần như không còn tư liệu nào được lưu hành trên mạng nội địa.
Ở Longnan (Giang Tây), các mỏ đất hiếm nặng từng xả axit và amoniac ra sông suối, gây ô nhiễm nghiêm trọng lúa nước và nguồn nước sinh hoạt.
Dù có tiến triển như lót bạt hồ chứa và di dời cư dân, nhiều nơi vẫn tồn tại hiện tượng nước suối chuyển màu cam, sủi bọt bất thường.
Việc giám sát gặp khó khăn do chính quyền tỉnh vừa là cơ quan môi trường vừa là chủ sở hữu tập đoàn Baogang – đơn vị vận hành các mỏ, nhà máy và đập chứa chất thải.
Trong chuyến tác nghiệp tháng 6/2025, nhóm phóng viên bị 21 xe cảnh sát và bảo vệ Baogang tạm giữ, thẩm vấn và cấm tiếp cận khu vực đập với lý do là “bí mật doanh nghiệp”.
Dù có dấu hiệu cải thiện, vấn đề ô nhiễm phóng xạ và kiểm duyệt thông tin tiếp tục là nỗi lo nghiêm trọng tại các vùng khai thác đất hiếm của Trung Quốc.
📌 Trung Quốc xây dựng quyền lực đất hiếm bằng cái giá môi trường khủng khiếp: đập Weikuang đầy bụi thorium, nước cam sủi bọt ở Longnan, và trẻ em Baotou từng bị ảnh hưởng phát triển trí tuệ. Dù đã cải thiện một phần, đất hiếm vẫn là ngành công nghiệp độc hại bị kiểm soát nghiêm ngặt về thông tin và gây hậu quả lâu dài cho sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái.
https://www.nytimes.com/2025/07/05/business/china-rare-earth-environment.html